NAMAZGAH OLAYLARI
Tosya
tarihinde iki defa ayaklanma meydana gelmiştir. Birincisi ağalar ayaklanması.
2. si ise Namazgâh olayları olarak kayıtlara geçmiştir. Ağalar ayaklanması iki
ağa sülalesi arasında kız alıp verme konusundan çıkmış. ve 18 kişi ölmüştür. 2.
ayaklanma ise Namazgah ayaklanmasıdır.
Olay
1910 yılında düzenlenen festivalde pehlivanlar güreşinde olur.
1215
yılında Tosyayı fetheden Hamza Baba İlk fethedilen yere namazgah yapar. Üstü
kapalı ve iki kapılı olarak yapılan namazgahta 1910 pehlivan güreşlerinin,
havanın yağışlı olması nedeniyle yapılmasına karar verilir.
Bu
durumu ahaliden bazıları hoş karşılamazlar. Çünkü orada güreş merasimi
öncesinde çalgı çalınır ve müzik eşliğinde oyun oynanır.
Hakıklı
Babanın dervişlerinden Arifin Deli Mahmut, Çarşıyı baştan başa dolaşır ve:
"Ümmet-i
Muhammed öldü mü? Nereye gitti? Namazgahta köçek oynatıyorlar" der.
Esnafın
ellerinde dükkanların tahta kepenklerinin sırıkları vardır. Namazgahta
köçekleri döven halk daha sonra buna izin verilmesine kızarak hükümet binasını
kuşatır. Binanın camlarını kırarlar, memurları döverler.
Kaynak:
Tosya dergisi
Derleyen
: Hayta İbrahim BÜYÜKACAR
KONU
: Tosya’da kurulan panayırda tertip edilen güreş esnasında namazgaha rakkas ve
çalgı götürülmesi üzerine çıkan hadiselerle ilgili tahkikat ve takibat icrası
Dâhiliye
Nezaret-i Celilesine
Tosya’da
kurulan panayır münasebetiyle bu gün kaymakam-ı kaza yanında hakim müftü
belediye reisi olduğu halde güreş icrası içün ittihaz edilmiş olan namazgah-ı
umumiyeye rakkas ve davul ikamesiyle bi’d-duhul efrad-ı ahaliden bir takım
kesanı toplamakda olduklarını görmeleriyle dört bini mütecaviz ahali ulema
meşayihi bi’l-istishab ahali-i mezkuru hemen tatil eylemişlerse de kaymakamın
hükümete iltica etmesiyle zabıta tarafından ahali üzerine silah atıldığı ve
kaymakam ile müftü ve ibtidai muallimi ve polis ve doktor ve belediye reisi ve
zabıta memuru ve silah istimal eden jandarma efradının işten el çektirilmesi ve
bu işte mahkeme azasından Hacı Faik Efendi’nin dahil olduğu umum ahali namına
Müderris Hüseyin ve Mehmed ve Kadiri Şeyhi Mehmed ve diğer dört aza ile alınan
telgrafnamelerde işar ve muma ileyhim kaldırılmazsa telgrafhaneden
gitmeyecekleri ilaveten tezkar edilmesi üzerine hadise suret-i vukuuyla temin-i
inzibat içün ittihaz edilmiş olan tedabirin ve mahall-i asayiş hâlâta cüret
olunmuş ise mütecasirlerinin tedibi emrinde ne yapıldığının ve başkaca bir
kuvvete ihtiyaç var ise keyfiyetin işarı kaymakamlığa derhal yazıldıysa da
gerek işbu telgrafın gerekse re’sen vakaya dair kaymakamlığa yazılan
telgrafların teatisine müctemian tarafeynden mümanaat olunduğu telgraf
başmüdiriyetinden ifade olunmağla hakikat-i hal anlaşılamadı müteakiben redif
binbaşı vekilinin telgrafhanede olduğu haber verilmesiyle kable’t-tahkikat
hiçbir memur hakkında bir muamele yapılamayacağının ve tarz-ı mebsutadaki
hareket ictimaat-ı umumiye kanununa mugayiratı hasebiyle dağıtılmaları
vücubunun suret-i katiyede icab edenlere
tefhimat ve dağlımadıkları halde efrat-ı ihtiyatiyenin jandarmaya kuvvete izhar
olarak ifa-yı vazife eylemesi icab idüp binaen aleyh içtimaın suret-i meni
hakkındaki Eylül 324 tarihli nizamname hükmünün tamamen infazı yazılarak alınan
cevabnamede suret-i işar ahaliye tefhim ve nasayih-i lazime icra olunmuş ise de
muma ileyhimayı istemediklerini ve tahkikat-ı seria icrasıyla kendilerince
kanaat gelmedikçe dağılmayacakları cevabını verdikleri beyan edilmiştir bunun
üzerine merkezden memurin-i adliye ve jandarmadan mürekkeb bir heyetle tedarik
olunabilen jandarma kuvveti yola çıkarıldığı gibi icabı kadar efrad-ı ihtiyat
sevki lüzumu da fırka kumandanlığına tebliğ edildi bu dakikada alınan malumata
nazaran ahali-i mezkurenin gece saat birde dağıldıkları anlaşıldı ol babda
Fi
13 Ağustos sene 326/26 Ağustos 1910
Kastamonu
Valisi
Dâhiliye
Nezaretine
Dün
akşamki telgraf zeyline müctemiinin telgrafhaneden dağılmaları üzerine Tosya
Kaymakamlığından gece alınan telgrafname ile şimdi gelen tahriratta evvelce
ilan olunan program icabınca Cuma namazından sonra hem güreş yapmak ve hem de konferans
verilmekle beraber iane-i bahriye içün mübayaa olunan at mevki-i müzayedeye
konulmak üzere duhuliyenin bir intizam tahtında temini zımnında Mekteb-i
Rüşdiye bahçesinde içtima edildiği halde bazı erbab-ı fesadın teşvikatıyla bir
takım serseri gürühü bağçeye hücum ve polis ağır surette cerh ve bazı kimseleri
darb ve tahkire cüretle beraber mezkur atı gasb ederek ortalığa şûriş vermeleri
üzerine hükümet konağına iltica eyledikleri halde orayı da ablukaya alarak
meşrûtat-ı şikenâne bazı ahvale cüret etmeleriyle vuku bulan teklifat ve
evamiri dinlemeyip havaya iki el silah attırarak içtima dağılmış ise de bu defa
dahi telgrafhaneyi taht-ı tazyike aldıkları ve binan aleyh buradaki içtimaı da
dağıtmak tahrirat temin etmek üzere Tabur Kumandanı Şemsi Efendi’yi birkaç
askerle telgrafhaneye götürdüğü halde onu da bırakmadıkları beyan edildi bu gün
saat on iki de kaymakam beyden alınan telgrafnamede ise sükûnet takarrür ederek
herkes vazifesiyle meşgul olduğu bildirildi gece çıkarılan heyet-i tahkikiyenin
de şu saatlerde Tosya’ya vusulü memul olup sirayet-i nisa olanların temin-i
esbabına tesri edilecektir ol babda fi 14 Ağustos sene 326
Kastamonu
Valisi
Kastamonu
Vilayetine Telgraf
Fi
13 ve 14 Ağustos 326 sene /27 Ağustos 1910 Tosya’da zuhur eden hadise şayan-ı
ehemmiyet olduğundan tahkikat-ı amîka icrasıyla meşûm ve muhrikleri hakkında
takibat-ı kanuniye ifası ve ifadat-ı vakıa ve mühimme memurinden bazılarının
Namazgâha rakkasi ve çalgı getürdükleri sahih ise haklarında muamele-i lazimede
bulunulmak üzere bu cihetin dahi tahkikiyle neticesinin ifası mutanazzırdır.
16 Ağustos 1326/29
Ağustos 1910
