Osman Şakir Efendi’nin “Musavver Sefaretname-i İran (Resimli İran Sefaretnamesi)” nde TOSYA

 Osman Şakir Efendi’nin “Musavver Sefaretname-i İran (Resimli İran Sefaretnamesi)” nde TOSYA

 

Koçhisar’dan dahi rahş-ı ziyâ-bahş rûy-ı âleme dirahş eylediği zamânda, rahş-ı safâ-bahş üzere süvâr olup nehr-i Devres kenârında revân ve râh-ı bî-seng üzere devân olarak dokuz sâ‘atden sonra nezdîk-i Tosya’da bâğlar arasına vârid ve derûn-ı şehre duhûle kāsıd olduğumuz evânda şehr kethudâsı istikbâl ve pürsiş-i ahvâl eyleyüp sefîr-i merkūmu a‘yân-ı şehr konağına mihmân ve bu dâ‘îlerine Gemalmaz İbrahim Ağa’yı mîzbân eylediklerinde licâm-ı müsâferete ‘inân uydurulup ol şeb anda beytûtet ve hâb u râhatımız vâki‘ oldu.

Tosya’nın resmini dahi kalem-i ma‘ârif-rakam dâ‘îleri bu vechile nakş eyledi.

Koçhisar’dan dahi güneş yeryüzünü aydınlattığı zaman binince insanı rahatlatan yağız atlara binip Devrez Nehri kenarından hareket ettik. Taşsız yollarda koşturarak dokuz saat sonra Tosya yakınlarındaki bağlara ulaştık. Şehrin içine girmek istediğimizde şehir kethüdası bizi karşılayarak ahvalimizi sorup sual ettikten sonra elçimizi şehir a’yanının konağına misafir ettiler, Gemalmaz İbrahim Ağa’yı da bu duacılarına ev sahibi ettiklerinde yolculuğumuzu durdurduk ve o gece orada geceleyerek uyuyup dinlendik.

Tosya’nın resmini de çizim işlerini bilen bu duacıları böylece nakşetti.

 

Tosya’nın cânib-i şarkīsinde ve şimâlîsinde mânend-i divâr-ı üstüvâr bâlâ-bülend kayalar vâki‘ ve taraf-ı cenûbîsinde ve kıblesinde zevâl güneşi ve zuhr güneşi tâ vakt-i asr-ı sâniye kadar derûn-ı şehre tâli‘dir. Poyraz tarafı münsedd olduğu ecilden havâsı vehâmet ve öyle güneşine karşu olduğu içün derûn-ı şehr gâyet harâret üzeredür. Ammâ ahâlîsinin tabî‘atları sehâvet ve mürüvvet ve mizâcları mahabbet ve fütüvvet ile memlû vü meşhûn ve müsâfire ikrâm u izzetleri gûn-â-gûndur.

Tosya’dan dahi ber-nişîn-i keher-i vâlâ-güher olup zehâba gayret ve cânib-i maksûda sür‘at olundu.

Tosya’nın doğu ve kuzey taraflarında sağlam duvar benzeri çok yüksek kayalar bulunmaktadır. Güney ve kıble tarafında ise öğle güneşi ikindi namazının son vaktine (asr-ı sâni) kadar şehrin içini aydınlatır. Poyraz tarafı kapalı olduğundan havası ağır ve öğle güneşine karşı olduğu için de şehrin içi gayet sıcaktır. Ama halkının tabiatı cömertlik ve mertlik ile, mizacı da muhabbet ve yardımseverlik ile doludur. Misafire türlü izzet ve ikramda bulunurlar.

Tosya’dan da yağız atlara binerek gideceğimiz yere doğru süratle yola çıktık.

 

Yine nehr-i Devres kenarında mânend-i âb cereyân ve kûh u sahrâyı seyrân eyleyerek Hacıhamza tarafına azîmetimiz vâki‘ oldu. Nehr-i Devres bir rûd-ı pür-sûddur ki Tosya tarafında zer‘ olunan pirinc bu cûy-ı menfa‘at-bûyın âbından perveriş-yâfte olup nice merdümâna fâ’idesi ve nice gedâyâna menfa’at-i zâ’idesi hâsıl olmakdadur. Tosya’dan rükûbumuza on sâ‘at oldukda Hacıhamza nâm karyeye vusûlümüz ve dervâze-i sûrdan duhûlümüz müyesser oldu. Hacıhamza’nın yeri fi’l-asl bir meşeyistân ve karârgâh-ı düzdân imiş ki Tosya’dan Osmancığ’a varıncaya kadar on sekiz sâ‘atlik mahalde âbâdân ve beytûtet olunacak bir mekân yok imiş.

Yine Devrez nehri kenarında su gibi akarak, dağ ve ovalardan geçerek Hacıhamza1 tarafına gittik. Devrez nehri çok faydalı bir ırmaktır. Tosya tarafında ekilen pirinç bu yararlı nehrin suyuyla yetişir. Nice kimselere faydası ve yine birçok fakire ziyade yararı dokunmaktadır. Tosya’dan hareketimizden on saat sonra Hacıhamza isimli köye ulaşmamız ve kale kapısından girişimiz nasip oldu. Hacıhamza’nın yeri aslında meşelik ve hırsızların karargâhıymış. Tosya’dan Osmancık’a kadar on sekiz sâ‘atlik mahalde âbâdân ve beytûtet olunacak bir mekân yok imiş.

KAYNAK

TÜRKİYE YAZMA ESERLER KURUMU BAŞKANLIĞI YAYINLARI: 102 

MUSAVVER SEFÂRETNÂME-İ İRAN

Resimli İran Sefâretnâmesi; Osman Şâkir Efendi (ö. 1817)

Hazırlayan : Güray Önal